بير چوخ تانينميش دونيا ديلچيلري او جومله‌دن هئرمان وانبري (HERMAN VANBERY) و ماکس موللرين)(MAX MULLER) دئديگينه‌گؤره ، تورک ديللري قايدالاري اوقدر نيظاما ايغون ، او قدر مکمل‌ديرکي اونو دينله‌ينده بئله فيکر ائديرسن بلکه بو ديل بير عظمتلي آکادئمانين "گؤستريشي ايله باجاريقلي و ايلاهي قوويه آرخالانميش ديلچيلر توسطي ايله اينجي تک ايپيه‌ـ‌ساپا دوزلموش دور.
بير تورک ديليني لازيم اولان دقت ايله اؤيرنديکده بؤيوک بير مؤجوزه ايله قارشي ـ قارشي‌يا دايانيريق. ديل ساحه‌سينده بؤيله اعجاز کارليق اينسان عاغلي ، اينسان دوشونجه‌سي و اينسان بارجاريقندان دوغا بيلرميش.
بو خارقه يارادان ، سئحيرکار اينسانلار کيملريميشلر؟ اونلار مدني ياشايشلاريني هاچان هارادان باشلاديلار : سيبردن يوخسا اورتا آسيانين گؤبگيندن يا آذربايجان تورپاقلاريندان؟
بوگون آرتيق بير چوخ تورکولوق وسومئرشناسلارين تحقيقاتلاري‌نين سونوجو بير ـ بير اوسته دوشه‌رک بئله بير نتيجه‌يه گليب چاتيرکي موعاصير تورک خالقلاري‌نين اولو بابالاريندان آيريلميش ، آذربايجان‌دان و گونئي دوغو آنادولودان زاگروس داغلاريندان اؤتوب بوگونکو عيراقين جنوبوندا بين‌النهرين (ايکي چاي آراسي) بؤلگه‌سينه گؤچموش ائللر يعني سومئرلر دونيانين ايلک متمدن خالقي‌ديرلار . مشهور آمريکالي تورکولوق و سومئرولوق عاليم سي‌ان ، کرامر، (تاريخ سومئردن باشلانير) آدلي اثرينده بو ساحه‌ده چوخ گئنيش معلومات وئرير.
آلمان عاليملري اف ـ دئليج و ف ـ وينکلر ـ تورک عاليملري تاري ائل ولي، اولجاس سولئيمان ، احمد جاواد ، حلمي ضياء اؤلکن . فرانسالي عاليم 1ـ‌رئکلو لهستانلي عاليم ماريا بئليتسگي ، روس عاليمي رئدئر و اونلارلا باشقا تورک شناس و سومئرشناس بيلگين‌لر بير سؤزـ بير سسله يوخاريدا سؤيله‌نن فيکرين مدافعه چيسي‌ديرلر.
انگليس تورکولوقلاريندان لويد و چايلدين نظرينجه ـ تورانلي‌لار ياخود سومئرلر اون ـ‌اون ايکي‌مين‌ايل بوندان اؤنجه چوخ بارلي و ال وئريشلي ايقليمه ماليک اولان ديجله و فورات چايلاري آراسي بؤلگه‌ده يورد ساليب ، دونيادا ايلک مدنيتين بينؤره‌سيني قويدولار و مدنيت آلاولاريني آليشديرديلار . بو مدنيت آلاولاري چوخ کئچمه‌دن آسيانين بوتون گوشه‌لرينده ايشيقلار ساچدي و مدنيتين نه اولدوقونو بوتون شرق ميللتلرينه اؤيرتدي.
بو صئوحبتي بئله‌بير تؤقطه‌دن باشلاماغين سببيني بئله آچيقلاماق اولورکي تورکلرده ديل. يازي و اليفبا مسئله‌سيني آراشديراندا سومئر و ايلام ديل و مدنيت‌لريني پروتو تورک دؤره‌سي عنواني ايله نظرده آلماق لازيم‌دير.
چونکي بوگون آرتيق يئرلي ياتاقلي سندلره اساسن سومئرلر و ايلاملار ايلک خط و يازي اختراعچيلاري تانينميش اولماقداديرلار. همچنين بو علمي يول ايله هئچ اولماسا 500ايلليک تورک ديلي‌نين ياشام و گليشمه‌تاريخيني گؤز اؤنونده جانلانديرماق اولار.
سومئر ـ تورکلرينين ميلادان 300 ايل اؤنجه ، ايلک نؤبه‌ده پيکتوگرام يعني شکيل‌لر اساسيندا ياراتديقي اليبفا ، سونرا ايسه چيوي اليفبا گئتديکجه او زامان التصاقي ديللي اولان ايلام ، هيتي ، حورري، قوتتي، لوللويي سونرا، ماننا و ماد و اورارتو خلقلري توسطي ايله مينمسه‌نيب استفاده‌يه آليندي.
سومئرلردن سونرا خط و اليفبا يارادانلار ايلام خلقي اولدو . اونلاردا سومئرلره ياخين تورپاقلاردا يعني ايرانين‌باتي وگونئي باتي بؤلگه‌لرينده حاکميت قورموشدولارايلام پيکتوگرافيک اليفبادا اولجه 150 علامت واريدي ، گئتديکجه اونلارين سايي آزاليب 55 علامته چاتدي و داها سونرا چيوي اليفبا پيکتوگرافيک اليفبانين يئريني آلدي . ايلاملاردان قالميش بعضي لوحه‌لرده اليفبالارين ايکيسيندنده ياناشي استفاده اولونموشدو.
سومئر ـ تورکلرين ياراتديغي چيوي اليفبا نئچه عيللته گؤره اؤز حياتيني دوام ائتديريب، گليشيب و اينکيشاف يوللاريني لاييقينجه سورموش اولوب .
1ـ سومئرلر بين النهرين تورپاقلاريندا اوتوران گوندن ميلاددان 2000 ايل اؤنجه‌يه قدر تام باجاريقلي ، شرفلي و باشي اوجا ياشاديلار . اونلار شهرلرده و اوبالاردا قيسماَ بوگونکو مکتبلره بنزر يئرلرده اوشاقلار و ياشلي‌لار اوچون پالچيق لوحه‌لر اوزرينده خط و يازي قايدالاريني اؤيرديرديلر.
2ـ ايکي چاي آراسيندا يارانميش پارلاق مدنيت اوجاغي، عربستان و يمن‌ده ياشايان سامي خلقلري اؤزونه ساري چکيردي. بو ساميلرين چوخونو آکادلار تشکيل ائديردي. آکادلار گئتديکجه گوجله‌نيب و نهايت‌ده ميلاددان 2000 ايل اؤنجه حاکميتي سومئرلرين اليندن چيخارتديلار .
3ـ الي بوشا چيخميش سومئر ـ تورکلر ائل ـ طايفاليقجا خزرين گونئي ، دوغو و باتي بؤلگه‌لرينه کؤچدولر . لاکين اونلارين ديلي و اليفباسي بير ادبي، علمي ديني ديل کيمي آکادلار توسطي ايله قورونوب ساخلانيلدي . اونلارين مدني قانونلاري‌دا قوروندو بير چوخ علم و مدنيت ساحه‌سي ايله باغلي لوحه‌لردن کتابخانالار تشکيل اولوندو . بوتون ساميلر سومئر مدنيتيندن فايدالانيب گوجلنديلر.
4ـ آذربايجان‌دا قورولموش بؤيوک دؤلتلر او جومله‌دن ، ماننا و ماد دؤرونده سومئرلردن آلينميش چيوي اليفبا و اونون اساسيندا يارانميش خصوصي گرافيک‌لر يازيليب ايشلنيردي . بير طرفدن ايسه سومئر مدنيتيندن گوجلنميش سامي خلقلر سومئر علمي ، ادبي و قانون اثرلريني آکاد، آشور و باشقا ديللره چئويرمگه باشلاميشديلار .
5ـ سومئرلرين ايديوگرافيک يازي نوعونو(ميلاددان اؤنجه 3000 نجي ايللرايله 600 نجو ايللر آراسنيدا بابيل‌لر. بابيل‌لردن آسورولار، ايلاملار، ايلاملاردان ايسه پارسيلر اخذ ائتميشديلر . پارسيلر او اليفبانين اساسيندا هخامنش ميخي اليفباسيني قوردولار.
6ـ تخميناَ‌ميلاددان800 ايل اؤنجه قديم آرامي،400 ايل اؤنجه اورتا آرامي و 200 ايل اؤنجه خصوصي آرامي يازيسي ميدانا گلدي ، ايکي يوز ايل ايچريسينده اورتا آرامي اساسيندا يهودي و سوريا يازيلاري عمله گلدي . سوريا يازيسي هيندوستان و بير چوخ اورتا آسيا خالقلاري‌نين اليفبا اؤزه‌يي اولدو . آرامي اليفبا اساسيندا شمالي عرب و اوندان‌دا عموميت‌له عرب اليفباسي فورمالاشاراق گليشمه‌گه باشلادي . ان قديم عرب اليفباسي فورات چايي اوزرينده يئرله‌شن کوفه‌شهري‌نين آدي ايله باغلي کوفي‌اليفبادير.
بورا کيمي گؤردوک سومئر و ايلام تورکلرين ايکي چاي آراسيندا و ايرانين باتي و گونئي بؤلگه‌لرينده آچديغي، هر تورلو نعمتي بول اولان . زنگين و سخاوتلي سوفره‌دن بوتون شرق و غرب ميللت‌لري نئجه بارينيب فايدالانديلار .
يوخاريدا آدي چکيلن اونلارلا تورک سومئرشناس عاليملرده هاميليق‌لا بو فيکري سؤيله‌ميشلر.ميلاددان اؤنجه اوچونونجو و ايکينجي يوزايلليک‌لرده خزر دنيزي‌نين دوغو ، باتي و قوزئينده بؤيوک هون امپراتورلوقو يارانماقلا ، تورک طايفالارين بير چوخو اونون ترکيبنه قاتيلديلار . بو سوي بيرلشمه‌سيندن گؤک تورک ادبياتي ميلاددان 500 ايل سونراکي چاغلاردان اورخون ـ‌يئني سئي اليفباسي‌قالبينده بيزلره گليب چاتيب.لاکين همان اليفبانين يئتگين و گليشميش خصوصيتلري بيزه دوشوندورورکي بو اليفبا بيردن بيره ميدانا گلمه‌ميش بلکه هئچ اولماسا يئددي يوزدن مين ايله جن او تاريخدن قاباق قيريلماز تئللر ايله سومئر ـ‌ايلام اليفباسيندا باغلي‌ليقي واردير. بونا آرتيق ثبوت اوچون سؤيله‌ملي ييک گؤگ تورکون ايري حجملي يازيتلاريندا گلن بيرسيرا آدلار، توپونيملر ، ميفيک تصورلرله باغلي سؤزله و ترمينلر و حماسي سؤزلر عيناَ سومئر ـ ايلام يازيلاريندا اولان خصوصيتلري داشي‌يير.
همچنين گؤگ تورک ادبياتي ايله اورمو گؤلو اطرافي و آذربايجان‌دا يارانميش آراتتا ، ماننا، اورارتو و ماد ادبياتي آراسيندا اولان کؤک بيرليگي وازکئچيلمز بير فاکت دير. باشقا طرفدن ايسه ميلاددان نئچه يوز ايل اؤنجه چين اؤلکه‌سينده ياشايان تورکلردن قالميش شعرلر و اونلارين چين منبعلرينده اصلينده بير تورک اليفباسيندان چين اليفباسينا کؤچورولمه احتماليني جانلانديرير.
گؤگ تورک آدي ايله تانينميش اورخون اليفباسي ميلادي 800 ايلين سونونادک ياشادي . سونرا اويغور اليفباسي اونون يئريني آلدي .البته اورخون اليفباسي فعاليت‌دن دوشدوگو حالدا يئنه‌ده 11 نجي عصره‌دک بعضي تورک ائللرينده هله‌ده يازيليردي. بو مسئله‌ني 11نجي عصرده تورک عاليمي ماحمود کاشغري ، يوز ايل اوندان سونرا ايران عاليمي فخرالدين مبارکشاه مروزي و اونون اوچونجو يوز ايلليک‌ده آتا مليک جويني اؤز اثرلرينده ايضاح ائتميشلر . بونودا دئمه‌لي‌ييک اون بير ـ اون ايکي و اون اوچونجو عصرلرده بعضي عرب منبعلرده گؤگ تورک اليفباسي دوققوز اوغوز‌آدي ايله ده قئيد اولونموشدور.
8نجي يوز ايللردن اويغور اليفباسي تورک اؤلکه‌لرينده ميدانا گلدي .بو اليفبا 15 نجي عصره‌دک تام وارـ قووه ايله تورک خلقي‌نين طب ،نجوم،موسيقي ، مدنيت ـ ديل ، ادبيات ،دين ، حقوق ، ايناملار و باشقا ساحه‌لرده ياراديجيليقيني احتوا ائديب ،قورويوب بيزلره چاتديري.
7 نجي عصرده حضرت محمد (ص) پيغمبرليگه باشلايان گوندن ، دونيا خلقلريني ايسلام ديني نه چاغيردي ،بو چاغيريش تورکلر طرفيندن چوخ گؤزه‌ل قارشيلاندي و او تاريخدن سونرا تورکلر بؤلوم ، طايفا ـ‌طايفا ايسلام‌لاشماقا باشلاديلار.
تورکلر ايچينده ايلام ديني ياييلديقجا، ديني تعليمات و مقدس قورآن واسيطه‌سيله عرب اليفباسي‌دا ياييلدي. تورکلر گئتديکجه اؤز يازي و اليفبالاريني اونودوب، عرب اليفباسيني منيمسه‌ديلر. لاکين بير نئچه يوز ايل سوره‌سينده عرب اليفباسي‌يالنيز دين و اخلاق موضوعلاري يازماق اوچون ايشلندي . اونونجو عصردن سونرا تورک عاليملر بو اليفبادا اؤز اثرلريني ـ يازماقا باشلاديلار. ايلک باشدان بؤيوک تورک عاليمي کاشغرلي ماحمود عرب اليفباسي‌نين تورک ديللري اوچون يئترسيزليگيني دوشونرک بعضي علامت‌لر حرفلره آرتيرماقلا بير قدر بو اليفباني تورک ديللرينه اويغونلاشديردي. مين ايل ايچرسينده بو اليفبا ييرمي دن آرتيق تورک ديللرينده فيکر، ادبيات و يارديجيليق صاحبلرينه گؤنول دوستو اولدو.
کئچميش مين ايلده تورکوستان،آنادولو، آذربايجان و بوتون تورک دونياسيندا عرب‌دن آلينميش اليفبا، نهنگ و دونيايا سيغمايان ادبياتي اؤز قالبلرينده دولدوردو. آنادولودا بديعي شکيل‌ده عرب گرافيکي اوزرينده عثمانلي اليفباسي ياراندي . آذربايجان‌دا حروفيلر طرفيندن بو اليفبا مقدس تانيندي. نعيمي تبريزي و نسيمي اؤز شعرلرينده بو اليفبانين هر بير حرفينده ، هر بير نقطه، ايري و بوجاقيندا يارانيش و تانري قدرتي و حيات
فلسلفه‌سي‌نين بير علامتي اولدوغونو سؤيله‌ديلر.
تورک دونياسيندا ييرمينجي يوز ايلين اوتوزونجو ايللرينه‌دک ييرمي‌دن چوخ تورک خلقلري ايچريسينده عرب اليفباسي يازيلماقدايدي . او تاريخدن اؤنجه و سونرا تورکيه‌ده لاتين اليفباسيندا ، شورالار ترکيبنده اولان جمهوريلرده ايسه اولّجه لاتين ، سونرا کريل اليفباسينا کئچيلدي .ايران، عيراق و افغانستان و چين تورکلري عرب اليفباسيندا قالديلار.
بوگون شورالار حکومتيندن بوراخيليب استقلالا چاتان جمهوريلرين بعضي‌سي لاتين گرافيک‌لي اليفبا‌يا گئچيمشدير. آنجاق روسيا ترکيبنده قالان تورک خلقلر هله‌ده کريل کرافيک‌لي يازي‌دان فايدالانيرلار. لاکين بيز ايران تورکلرينين قارشيسيندا حاضردا چوخ آغير بير وظيفه دايانير . او وظيفه بودورکي تام مين ايل سوره‌سينده يازيشديغيميز موجود اليفباني داها آرتيق اؤز ديليميزين فونئتيک قايدالارينا اويغون حالدا سهمانلي‌ييب استفاده‌يه وئرملي‌ييک. سون اولاراق دئمه‌لي دير 21 جي عصرين باشلانيشيندا دونيادا هر بير تورک اولان کيمسه‌يه . تورک دونياسيندا بوگون يازيلان اوچ اليفباني ، عرب . کريل و لاتين گرافيکاسيني اؤيرنيب بيلمک ان اؤنملي‌ايشدير.
دوکتور جمال آیریملو تدقیقاتچی و نوید آذربایجان یازارلار شوراسینین عوضوو
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید
